Rugproblemen bij paarden: symptomen, oorzaken en effectieve oplossingen

Een gezonde paardenrug is essentieel voor het welzijn en de bewegingsvrijheid van je paard. Toch komen in de praktijk veel rugproblemen voor, zoals een gespannen, stijve of zwakke rug, een asymmetrische of onderontwikkelde bovenlijn en pijnklachten in de (onder)rug. In de meeste gevallen ligt de oorzaak in verkeerd of ongunstig ruggebruik — iets dat veel vaker voorkomt dan je misschien denkt. 

Wat zijn rugproblemen bij paarden en hoe herken je ze?

Rugproblemen bij paarden zijn lichamelijke klachten of beperkingen die ontstaan in de spieren, fascia, wervels of structuren rond de wervelkolom. Dit kunnen tijdelijke spanningen zijn, maar ook langdurige of chronische klachten zoals blokkades, spierverhardingen, asymmetrie of aandoeningen als kissing spines. Rugproblemen kunnen een grote invloed hebben op het paard zijn mentale en fysieke welzijn.

Veelvoorkomende symptomen van rugproblemen:

Rugklachten bij paarden zijn soms lastig te herkennen, omdat de signalen subtiel kunnen beginnen. Het herkennen van rugproblemen bij paarden vraagt om oog voor subtiele én duidelijke veranderingen in gedrag, houding en beweging. Neem in ieder geval de  volgende signalen altijd serieus:

Gedrag en algemene houding:

• Verzet, stress of spanning bij het opzadelen, aansingelen en/of opstappen (zoals oren naar achteren leggen, bijten, wegdraaien).

• Geen plezier in beweging of training, algemene tegenzin.

• Gedragsveranderingen zoals bokken, steigeren, veel ervandoor gaan of plots stoppen tijdens het trainen/ rijden.

• Staartzwiepen.

• Overdreven reageren op beenhulpen, of juist extreem tegen het been zijn. 

• Paard kijkt regelmatig om naar de flank of rug, vooral bij beweging of aanraking.

Beweging en prestaties:

• Stijfheid in de rug, het bekken en de achterhand, vooral tijdens het losrijden of opstarten.

• Moeite met ontspanning en in balans blijven.

• Verminderde souplesse en bewegingsvrijheid.

• Onrustige, ongelijke of moeilijke aanleuning/verbinding.

• Verkeerd ruggebruik (bijvoorbeeld een holle rug of geen ondertredende achterhand).

• Onregelmatigheid/ taktfouten in beweging zonder duidelijke kreupelheid.

• Terugval in prestaties en slechter herstel.

• Moeite met specifieke oefeningen zoals zijgangen, verzamelen of achterwaarts gaan.

Lichamelijke signalen:

• Gevoelige rug of bovenlijn bij aanraking of borstelen.

• Moeite met liggen, opstaan en/ of (om)rollen.

• Moeite met het optillen van de voeten (bijvoorbeeld bij bekappen).

• Scheefheid of asymmetrie in houding en beweging.

• Achterblijvende ontwikkeling of spieropbouw van de bovenlijn.

• Terugkerende drukplekken of zadelplekken, ondanks goed passend tuig.
  
  

Let op: Deze signalen kunnen ook op andere lichamelijke of mentale ongemakken wijzen. Raadpleeg bij twijfel altijd een dierenarts, fysiotherapeut en osteopaat voor een professionele beoordeling.

Soms zijn de signalen zo subtiel dat je enkel ‘ruis’ voelt in de samenwerking: het gevoel dat je paard net niet lekker loopt, tegenwerkt of geen verbinding zoekt. Juist dan is het belangrijk om alert te zijn op onderliggende fysieke ongemakken.

Veelvoorkomende oorzaken van rugproblemen bij paarden

1. Slecht passend zadel of tuig
   Drukpunten, wrijving of het scheef dragen van een zadel (als gevolg van de natuurlijke scheefheid) veroorzaken vaak ongemak en spierproblemen.
2. Onjuiste of scheve ruiterbelasting
   Een ongebalanceerde zit, scheefheid van de ruiter of te harde hulpen kunnen leiden tot overbelasting en compensatie in de lange rugspier.
3. Verticale disbalans
   een verstoord verticaal evenwicht moet altijd worden gecompenseerd om te voorkomen dat het paard omvalt. Hiervoor spant hij met name zijn lange rugspier aan.
4. Laterale disbalans
   als gevolg van de natuurlijke scheefheid is er sprake van ongelijke spierspanning in het lichaam en met name ook in de lange rugspier. Een kant is letterlijker korter, sterker en stijver. Wordt dit niet verholpen dan versterkt dit.
5. Nageeflijkheid afdwingen
   Een nageeflijk paard is het gevolg van correct lichaams gebruik. Dit laat zich niet afdwingen met alleen de hand. Sterker nog, dit veroorzaakt veel spanning en compensatie in de rug. Als de lange rugspier zich kan ontspannen bereikt het paard vanzelf de voorwaarts neerwaartse tendens.
6. Te veel in één houding trainen
   Variatie is ‘the key’. Varieer regelmatig de hoofd- halshouding van je paard om verzuring te voorkomen en spanning weer af te laten vloeien. Dit is tevens je check-up voor correct ruggebruik. Kan het paard op elke willekeurig moment direct je hand volgen en stretchen richting kniehoogte of lager. Lukt dit niet, dan is de rug onvoldoende zachte, symmetrisch en ontspannen.
7. Overbelasting of verkeerde training
   Te snel willen, te veel willen of eenzijdige training zonder opbouw (zoals veel zijgangen of verzameling) kan leiden tot verkramping of blessures.
8. Gebrek aan warming-up en cooling-down
   Een paard dat koud aan het werk moet of abrupt stopt, loopt meer risico op spierproblemen.
9. Onvoldoende spierontwikkeling of rompstabiliteit
   Zonder goede core stability vind er sneller compensatie plaats.
10. Problemen elders in het lichaam
    Bijvoorbeeld kreupelheid, SI-problemen, hoefproblemen, maar ook problemen met de organen zorgen vaak voor compenserend ruggebruik.
11. Trauma of valpartij
    Een uitglijder, botsing of val kan spier- of wervelproblemen veroorzaken, soms zonder dat het direct opvalt. De rug krijgt hierbij vaak een flinke optater.
12. Chronische stress of mentale spanning
    Stress door een onrustige omgeving of gebrek aan sociaal contact kan zich fysiek uiten in rugspanning. Het paard spant zichzelf letterlijk te veel aan en blokkeert de bovenlijn.
13. Slechte bekapping of hoefstand
    Een onbalans in de hoeven werkt vaak door in het hele bewegingsapparaat, inclusief de rug. Grote verschillen in hoefstand spelen hierbij ook een rol. Het is zinvol zelf een stukje onderhoud te kunnen plegen aan de hoeven van je paard zodat er niet eens per 6 weken een grote verandering is bij een bekapbeurt.
14. Te weinig vrije beweging of weidegang
    Beperkte bewegingsvrijheid belemmert de natuurlijke ontwikkeling en ontspanning van de rugspieren. Een paard is gemaakt om de hele dag te bewegen. Stilstaan maakt hem per definitie stijver in alle spieren, maar met name de lange rugspier omdat dit een bewegingsspier is.
15. Verkeerde voeding
    Voeding die verzurend werkt voor de organen kunnen ook sterk de spierspanning beinvloeden. Denk aan bijvoorbeeld te veel zetmeel of suikers die het lichaam niet kan afvloeien. 

Waarom de rug van je paard zoveel aandacht verdient

Of je nu rijdt of je paard enkel vanaf de grond traint: een goed functionerende rug is cruciaal voor het stabiliseren van de romp van het paard en correcte bewegingen. De lange rugspier van het paard speelt een centrale rol in de verbinding van de voor- en de achterhand. Deze spier beïnvloedt letterlijk het hele lichaam. Het is de sterkste en belangrijkste bewegingspier in het paardenlichaam en heeft direct invloed op de bewegingen van het paard. Wanneer deze spier stijf, gespannen of onvoldoende ontwikkeld is, ontstaan er beperkingen in de manier van bewegen en de mate waarop de achterhand energie kan doorgeven naar voren.

Zelfs paarden die nauwelijks of niet getraind worden, kunnen rugproblemen ontwikkelen. Het gedomesticeerde leven biedt simpelweg niet de natuurlijke hoeveelheid beweging en fysieke prikkels die een paard van nature nodig heeft. Je zou kunnen zeggen dat veel paarden een leven leiden dat vergelijkbaar is met urenlang zitten op een stoel zonder noemenswaardige beweging. Iemand die dat doet, wordt ook fysiek zwakker en ontwikkelt vrijwel altijd rugklachten.

Het verhaal van Revo; een paard met rugproblemen

We zijn toen stap voor stap aan de slag gegaan met het verbeteren van zijn lichaamsgebruik, waarbij de nadruk lag op een betere activatie en ontspanning van de rugspieren. Ook werd hij vanaf de grond getraind om spanning in zijn bovenlijn af te bouwen. In de eerste weken was er spierpijn, maar daarna kwam er steeds meer zachtheid, souplesse en voorwaartse energie.

Inmiddels beweegt Revo met meer plezier, vrijheid en zelfvertrouwen. De spanning in zijn rug is verminderd en hij durft zichzelf beter te dragen. Zijn hele houding en expressie zijn veranderd. Er is letterlijk meer flow in zijn lijf én in zijn gedrag.

Wat kun jij doen bij rugproblemen?

Twijfel je over het ruggebruik van je paard? Dan zijn dit belangrijke eerste stappen:

1. Laat je paard nakijken door professionals: Denk aan een dierenarts, osteopaat, fysiotherapeut, chiropractor en zadelpasser. Vergeet ook het gebit niet: dat heeft invloed op de hele keten.

2. Geef aandacht aan de training: Blijven de klachten ondanks behandelingen? Dan is het vaak de training waarin je grote winst kunt behalen. Ruggebruik, balans, ontspanning en verbinding zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

3. Ga terug naar de basis: Werk vanaf de grond aan losheid, aanleuning en lichaamsgebruik. Een paard dat nog niet in staat is om zijn rug vrij te gebruiken, kan onmogelijk een ruiter goed dragen.

4. Vermijd geforceerde hoofd-hals-houdingen: Het afdwingen van een bepaalde hoofdpositie leidt vaak juist tot spanning en een holle rug. Vrijheid van beweging is essentieel voor de gezondheid van de rug.

5. Train in alle aanleuningsniveaus: Bij Atletische Rijkunst werken we aan een rug die kan bewegen in vier niveaus: neus aan de grond, op kniehoogte, op boeghoogte en in oprichting. Pas als een paard vrij kan schakelen tussen die standen, kun je spreken van functioneel ruggebruik.

6. Let op spierreacties: Check regelmatig de rug van je paard voor en na de training. Is de bovenlijn gespannen, gevoelig of juist ontspannen? Zo leer je voelen wat werkt en wat niet.

7. Neem de tijd: Bij rugproblemen kan het verstandig zijn om tijdelijk niet te rijden. Een goede warming-up vanaf de grond maakt een wereld van verschil voor hoe je paard zich voelt onder het zadel.

Benieuwd hoe jouw paard zijn rug gebruikt? En wat je kan doen om het ruggebruik te verbeteren?

Heb je het gevoel dat je paard zich stijf, gespannen of ongelijk beweegt? Vraag dan gratis onze ruggebruik-analyse aan. In minder dan 10 minuten krijg je inzicht in het ruggebruik van jouw paard én waardevolle tips om dit te verbeteren.

👉 Doe hier de gratis ruggebruik-analyse

Gun je paard een gezonde rug, vrije beweging en plezier in het werk. Want een goed functionerende rug is geen luxe – het is een noodzaak.